2023 yılı büyüme oranının yüzde 1’lere düşebileceğini Anlatım eden ekonomistler enflasyonda da yeni yükselişlerin kapıda olduğunu kaydetti.
6 Şubat zelzeleleri sonrasında ekonomik sonuçlar üzerinde değerlendirmelerde bulunan ekonomistler, en optimist tabloda dahi on milyarlarca dolarlık kaybın olacağını söyleyerek afet bölgelerinin olağana dönmesinin uzun yıllar alacağını belirtti. 2023 yılı büyüme oranının yüzde 1’lere düşebileceğini Anlatım eden ekonomistler enflasyonda da yeni yükselişlerin kapıda olduğunu kaydetti.
Kahramanmaraş merkezli zelzele felaketinin ülke iktisadı üzerinde yaratacağı tesire ait ekonomistler görüşlerini paylaştı.
DW Türkçe’nin haberine nazaran, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) bilgilerine nazaran sarsıntıdan etkilenen 11 vilayetten oluşan bölgenin GSYH içindeki hissesi yüzde 9,8 düzeyinde bulunurken bölge yaklaşık 14 milyonluk bir nüfusu barındırıyor. Afet bölgesinde iktisat, hem tarım ve hayvancılık hem de başta dokumacılık, demir çelik ve güç olmak üzere Sanayi üretimi üzerinde şekilleniyor.
Örneğin Kahramanmaraş, Türkiye iplik üretiminin yüzde 36’sını Biricik başına gerçekleştiriyor, Ortadoğu pazarlarının İhracat üssü olan Gaziantep ise Biricik başında dünya Biricik kesim halı üretiminin yüzde 60’ına konut sahipliği yapıyor. Türkiye’nin Yekün narenciye üretiminin üçte biri Adana’da, Hatay ise Türkiye’nin en Aka demir çelik fabrikasını barındırıyor ve turunçgil üretiminin yüzde 21’ini karşılıyor. nihayet yıllarda turizm ve gastronomide öne çıkan Şanlıurfa ise tahıl, pamuk ve mercimek üretiminde başı çekiyor.
‘Van zelzelesi ve marmara zelzelesi ile kıyaslanamaz’
Ortadoğu ülkelerine ait rapor ve tahlil yayınlayan Washington merkezli Ortadoğu Enstitüsü’nün (Middle East Institute) geçtiğimiz günlerde yayınlanan raporunda, zelzele sonrasında Türkiye’nin yakın gelecekte yeni bir döviz kriziyle müsabakasını bekleyenlerin sayısının giderek arttığı belirtildi. Dr. M. Murat Kubilay tarafından kaleme alınan raporda, Türkiye iktisadının Hariç finansal şoklara karşı çok bir kırılganlık sergilemeye devam ettiğine ve bu durumun ülke içindeki beklentileri de Olumsuz etkilediğine işaret edildi.
Kahramanmaraş sarsıntısının iktisada olan tesirlerini 2011’deki Van sarsıntısı yahut 1999’daki Marmara zelzelesi ile kıyaslamanın gerçek olmayacağını vurgulayan Dr. M. Murat Kubilay, “Van sarsıntısı Fazla kısıtlı bir alanda gerçekleşti. Marmara zelzelesi ise Türkiye’nin üretim ve finans merkezinde oldu. Bu sarsıntı, ikisinin ortasında. Devasa bir alanı etkiledi fakat finansal sistem çalışıyor, tedarik zincirinde Önemli bir kopma yok. Lakin tablo şimdi netleşmedi” diye konuşuyor.
‘2023 büyümesi yüzde 1’lere düşebilir’
Deprem öncesinde Güneydoğu bölgesinde ziraî üretimde Önemli ıstıraplar baş göstermişti. Bir yandan kuraklık, öbür yandan Ocak 2023’te yüzde 142’yi aşan tarım Eserleri Üretici Fiyat Endeksi, ziraî üretimde Kıymetli bir yavaşlamaya işaret ediyordu. zelzele sonrasında ise bölgede Özellikle yem sorunu yaşanıyor. Üreticilerin kaybettikleri altyapılarının yanı Dizi zelzele nedeni ile telef olan hayvan sayısı ve bölgeyi terk eden çiftçilere ait bilgiler de şimdi net değil.
Murat Kubilay’a nazaran zelzelenin altyapıda yarattığı ziyan 10 milyar doları geçecek olsa da asıl Olumsuz tesir kendini Türkiye’nin büyüme performansında gösterecek. 2023’te yüzde 3 ila 3,5 büyümesi beklenen Türkiye iktisadının bu büyümenin yaklaşık yüzde 2’lik kısmını kaybedebileceğini lisana getiren Kubilay, “Bir Öbür deyişle, kabaca bir hesapla büyümeden de yaklaşık 20 milyar dolarlık bir kaybımız olacak” diyor.
‘Enflasyon yüzde 50’nin altına düşmez’
Deprem felaketi sonrasında iktisada ait merak edilen bir öbür husus enflasyonun ne olacağı. Türkiye’de hükümetin nema indirimi siyaseti ile Birlikte nihayet 1,5 yılda rekor süratle artarak tüketici fiyatlarında yüzde 90’lara, Müstahsil fiyatlarında ise yüzde 160’a dayanan enflasyon, baz tesirinin devreye girmeye başlamasıyla Kasım ayında gerileme trendine girmişti. nihayet açıklanan 0cak 2023 enflasyonu ise yıllık bazda tüketici fiyatlarında yüzde 57,68, Müstahsil fiyatlarında ise yüzde 86,46 olarak gerçekleşti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan zelzele öncesi herkesin Yıl sonu enflasyon hesabını yüzde 20 olarak yapması gerektiğini açıklamıştı. Lakin uzmanlara nazaran sarsıntının yarattığı yıkım sonrası pek Fazla mal ve hizmete duyulan gereksinim, enflasyonda üst taraflı bir tesir yaratacak. Murat Kubilay’a nazaran rastgele bir seçim tansiyonu yahut döviz krizi olmasa bile, enflasyon yılı en uygun ihtimalle yüzde 50 düzeylerinde kapayacak.
Diğer bir sözle halkın satın alma gücündeki erimenin devam edeceğini vurgulayan Kubilay, “Bununla Birlikte halk tarafından yapılacak harcamalar için hem nakdî genişleme hem de ek vergiler gündeme gelecek. Bu da enflasyonu hızlandırıcı bir tesir yapacak” değerlendirmesinde bulunuyor.
‘Dolar kurunda yeni ataklar olabilir’
Ekonomideki bir Öbür kırılgan nokta ise Hariç ticaret açığı olarak gösteriliyor. 2022’de 110,2 milyar dolarlık rekor Aleni veren Türkiye, 2023’e de Kötü başlamıştı. Ocak ayında 14,4 milyar dolarlık Hariç ticaret açığı veren Türkiye iktisadında, global güç fiyatlarındaki düşüşe Karşın İthalat faturası kabarmaya devam ediyor.
Depremin yaralarını sarabilmek ve milyonlarca depremzedenin muhtaçlıklarını giderebilmek için Önemli bir talep patlaması yaşanacağını belirten ekonomistlere nazaran, bu durum hükümetin yatay düzeyde tutmaya çalıştığı dolar kurunda yeni atakların önünü açabilir. bütün bunlara bir de seçim tarihindeki belirsizliğin eklendiğini Anlatım eden Dr. Kubilay, bu durumun da zelzele felaketinin iktisat üzerindeki tesirlerini artıracağını kaydediyor.
Depremin tesirlerine ait iddialar farklı
Depremin doğurduğu sonuçların Türkiye iktisadını 2023’te ne kadar etkileyeceği konusunda farklı iddialar yapılıyor. ABD’li yatırım bankası Morgan Stanley, zelzelelerin Türkiye’ye mümkün makroekonomik maliyetine ait hazırladığı raporda Türkiye’deki direkt Hane hasarına ait maliyetin 24 milyar dolar civarında olacağı öngörüldü. Bu sayının ek birtakım maliyetler hesaba katıldığında 38 milyar dolara kadar çıkabileceği kestiriminde bulunan banka, bu periyotta ithalatta yaşanacak artışın da cari açığa 9 milyar dolarlık ek yük getirebileceği iddiasında bulundu.
Afet modelleme şirketi Karen Clark&Company zelzele sigortası kapsamındaki kayıpların 2,4 milyar dolar olmasını beklediklerini açıkladı. ABD merkezli yatırım bankası JPMorgan da fizikî yıkımın yol açtığı direkt maliyetin en az 25 milyar dolar olacağı öngörüsünde bulundu. Avrupa bayındır ve Kalkınma Bankası (EBRD) da sarsıntıların ekonomik tesirlerinin Türkiye’nin GSYH’sinin yüzde 1’e varan bir kayba yol açabileceğini duyurmuştu.
Türkiye Amel dünyasının çatı kuruluşlarından TÜRKONFED’in hazırladığı 2023 Kahramanmaraş Sarsıntısı Afet durum Raporu başlıklı raporunda ise Marmara Sarsıntısı datalarının kullanıldığı metodoloji ile Kahramanmaraş sarsıntılarının 84,1 milyar dolarlık mali hasar yaratacağı hesaplandı.
‘Ekonomik sistem çarpık ve ranta dayalı’
Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Erinç Yeldan, zelzele nedeniyle yaşanan insani kayıpların hiçbir maddi kaynak ile karşılaştırılamayacağını, lakin ülke iktisadı açısından bir bilanço çıkarmanın da mecburilik olduğunu söylüyor. Prof. Yeldan, Türkiye’de üretimin batıda ağırlaşmış olması nedeni ile zelzelenin vurduğu kentlerde Sanayi yahut ziraî üretimine dönük kayıpların sonlu olacağını Anlatım ediyor.
Türkiye iktisadında bölgelere nazaran Aka farklar gösteren çarpık büyüme ve rant sisteminin bu zelzele felaketiyle bir Kez daha kendini gösterdiğini lisana getiren Yeldan, “Türkiye’nin olmayan Sanayi stratejisi ve rant düzeneğine dayalı bölüşüm anlayışı, zelzelenin yarattığı yıkımdan Fazla daha Çok bir toplumsal yıkıma neden oluyor. Bu yaşadığımız acının gerisinde işte bu çarpıklıklar yatıyor” diye konuşuyor.
‘Konut yaparak bölgenin iktisadı düzelmez’
Bundan sonraki süreçte zelzeleden etkilenen kentlerin ekonomilerini ayağa kaldırmak için bütünlüklü bir üretim stratejisine muhtaçlık olduğuna vurgu yapan Yeldan’a nazaran, organik tarım, Çağdaş hayvancılık, konferans turizmi, gastronomi üzere farklı tahlillere yönelmek gerekiyor.
Bölgenin Türkiye’nin Geri kalanı için “ucuz Amel gücü merkezi” olarak görülmekten vazgeçilmesi gerektiğinin altını çizen Yeldan, şu görüşleri lisana getiriyor:
“Buradaki kanayan yara bölge insanına sürdürülebilir kalkınma hizmetini götürebilmektir. Noksan olan bu bölgesel kalkınma stratejisi hayata geçirilmeden, yalnızca Hane ve hastane yaparak ne bölgenin iktisadı toparlanır ne de genel Türkiye iktisadı düzelir.”
Yorum Yok