Cumhurbaşkanı Erdoğan, geçtiğimiz hafta Beştepe’de, ırak Başbakanı Sudani’yi ağırladı. Görüşmenin akabinde dikkat çeken iletilerden biri su konusundaydı.
Türkiye, kuraklığa Karşın Dicle Nehri’nden bırakılan su ölçüsünü bir aylık müddet için artıracaktı.
Bu, Bağdat’a yapılmış
dostça bir jestti.
Ankara’da yapılan görüşmelerde ırak tarafına, Paris’teki mahkemede süren tahkim davasının da sorulduğuna Kuşku yok.
Bu görüşmenin üzerinden
24 saat geçmeden
Paris’teki mahkeme kararını verdi. ırak Petrol Bakanlığı zafer havasıyla kararı duyurarak
Türkiye’nin 1,4 milyar dolar tazminat
ödeyeceğini açıkladı.
Ancak kazın ayağı o denli değil. Tahkim kararı ve sonrasıyla ilgili ayrıntıları anlatacağım. lakin Evvel bugüne nasıl gelindi, ona değinmem gerekiyor.
Kerkük-Yumurtalık boru çizgisinin hukuksal altyapısı 1973 ve 2010’da yapılan mutabakat ve protokollere dayanıyor. Bu mutabakatlara göre
Irak petrolü, ırak Petrol Bakanlığı’nın müsaadesiyle Yumurtalık’a taşınacaktı.
Mevcut durumda Laf konusu hattan
günde 500 bin varil olmamış petrol
dünya piyasalarına ulaşıyor.
Burada bir Ayraç açalım.
Önce pandemi, daha sonra Ukrayna savaşı, Rusya ve İran’a yaptırımlar nedeniyle petrolün varil fiyatı 100 doların üzerine çıkmıştı. ABD, hem Rus iktisadını güç durumda bırakmak hem de piyasaları rahatlatmak için petrol fiyatının aşağı çekilmesi gerektiğini düşünüyordu. ABD Lideri Biden üretimi artırması için Suudi Arabistan’a, Muhammed bin Selman’ın ayağına kadar gitmiş, Riyad idaresinden günde 200 bin varil daha Çok üretim kelamı alabilmişti.
Yumurtalık’a gelen günlük 500 bin olmamış varil petrolün kıymetini vurgulamak için bunları hatırlatıyorum. Gerçekten nihayet haftalarda resesyon telaşıyla 70 dolara kadar düşen petrol fiyatları,
tahkim kararı ve Türkiye’nin Kerkük-Yumurtalık boru sınırını kapatması nedeniyle tekrar 80 dolar bandına yükseldi.
Parantezi kapatarak devam edelim.
Bağdat’ın bölgeye Yargıç olamaması nedeniyle Türkiye bu Sefer 2012 yılında şimal ırak Bölgesel Yönetimi’yle bir muahede yaparak çizginin devamını sağlamaya çalıştı. ırak merkezi hükümeti, 2014’te tahkime başvurarak Türkiye’yi şikayet etti. Şikayetin temeli taşınan petrole ırak Petrol Bakanlığı’nın müsaade vermediği, 2010’da yapılan muahedenin ihlal edildiği, petrolün bedelinin altında satıldığı üzere münasebetlere dayanıyordu. müracaat depolama, nakliye, erişim talebi üzere başlıklardan oluşan Yekün beş kategoride yapılmıştı. Bağdat bunun karşılığında Türkiye’den
2012-2018 yılları için 33 milyar dolar,
sonraki Devre de hesaba katılırsa
toplam 55 milyar dolar tazminat talep ediyordu.
Bu teşebbüs karşısında Türkiye tam dokuz Yıl hukuk ve diplomasi gayreti verdi. Bir yandan tahkimde Irak’ın argümanlarına Cevap verilirken bir yandan da ırak makamlarına
“Tahkimden vazgeç”
mesajı gönderiliyordu. Ankara petrol boru sınırından Önemli bir gelir elde etmiyordu. Kerkük’ten çıkan ve Yumurtalık’a ulaşan petrol İsrail ve Yunanistan’daki rafinerilere taşınıyordu.
Bir dava Laf konusu olacaksa muhatap şimal ırak ve rafineriler olmalıydı.
Üstelik Türkiye, Irak’ın tasalarının tersine, ülkenin toprak bütünlüğünü destekliyordu. Ankara, 2017’deki bağımsızlık referandumuna Misli reaksiyon göstermiş, yaptığı teşebbüsler neticesinde
Mesut Barzani koltuğunu bırakmak zorunda kalmıştı.
Türkiye’nin diplomatik uğraşları neredeyse işe yarıyordu, denebilir. 2019 yılında Ankara’ya gelen haberler Bağdat’ın tahkim davasını erteleyeceği istikametindeydi.
Ancak bir aktör devreye girdi ve Bağdat erteleme kararından vazgeçti.
Gelinen noktada tahkim, Bağdat ve Ankara’yı kısmen haklı buldu. Verilen kararda Bağdat’ın 33 milyar dolarlık talebi karşılanmadı. Irak’ın beş ihlal müracaatından yalnızca biri kabul edildi. Türkiye’ye 1,4 milyar dolar fatura çıktı. Mahkeme Irak’ı da bölgede güvenliği sağlayamadığı ve çizginin bakımlarını yapamadığı gerekçesiyle haksız bularak tazminata mahkum etti. Günün sonunda
Türkiye’nin hanesine yazılan tazminat meblağı yaklaşık 400 milyon dolarla sonlu kaldı.
Ankara
bu meblağı petrolden kim Nakit kazanıyorsa onun ödemesi gerektiğini düşünüyor.
Irak Güç Bakanlığı “Bir heyet yeni bir sistem kurmak için Ankara’ya gidecek” dese de sorunun Ankara-Bağdat aksında değil Irak’taki bölgesel idareyle merkezi hükümet ortasında yaşandığını söylüyor. ABD de petrol fiyatlarını etkilemesi nedeniyle sorunun çözülmesini, boru çizgisinin açılmasını bekliyor. Petrol fiyatlarının yüksek seyretmesinden faydalanan ülkelerden biri İran.
2019’da Bağdat’a baskı kurarak davanın devam etmesini sağlayan aktörün de Tahran olduğu belirtiliyor.
patronlardunyasi.com
Yorum Yok