Yıl 2001… Aslında bugüne emsal zamanlar… 99 zelzelesinin akabinde, Türkiye tarihinin en Aka ekonomik krizlerinden biri patlak vermişti. Türkiye’yi darboğazdan kurtaracak ve Acı reçeteyi uygulayacak bir İsim arayışı vardı. Periyodun Başbakanı Bülent Ecevit, tahlili uzaklarda buldu. Memleketler arası kapital etraflarında Fazla yeterli tanınan, yurtdışında en uygun okullarda eğitim almış lakin bir o kadar da ‘bembeyaz Türk’ olan bir ismi tercih etti. O İsim tam 22 Yıl Dünya Bankası’nda çalışan Kemal Derviş’ti…
VEZİR SOYUNDAN GELİYORDU
Alman bir Ebeveyn ve Arnavut bir babanın evladı olan Derviş, 1949’da İstanbul’da dünyaya geldi. Baba tarafından soyu 1. Abdülhamid dönemiden vezirlik yapan Halil Hamid Paşa’ya kadar gidiyordu. Dünyanın en itibarlı üniversitelerinde eğitim aldı. İngiltere’de Londra iktisat Okulu’ndan iktisat alanında lisans ve lisansüstü derecelerini aldıktan sonra ABD’nin Princeton Üniversitesi’nde doktorasını yaptı. Ülkesine döndü, 1973-1976 yılları ortasında ODTÜ’de ders verdi. 1976-1978 yılları ortasındaysa Princeton Üniversitesi’nde iktisat alanında ders verdikten sonra, Dünya Bankası’nda çalışmaya başladı. önemli bir meslek inşa etti, Dünya Bankası Ortadoğu ve şimal Afrika’dan Mesul reis yardımcılığına kadar yükseldi. Bu konum yurtdışında bir Türk’ün elde ettiği en Değerli konumlardan biriydi.
GÖREVİ ACI REÇETEYİ YAZMAK VE UYGULAMAKTI
İşte tam da bu nedenle, ekonomik darboğazda ülkenin dümeninde bulunan Bülent Ecevit, Derviş’i Kasım 2000 ve Şubat 2001’de yaşanan iki mali krizin akabinde Türkiye’ye Davet etti. Misyonu, akademik bilgisi ve kapital etraflarındaki irtibat ve itibarını kullanarak ekonomiyi düze çıkarmaktı. Bu planın Fazla Üzüntü bir reçeteyi içerdiği lakin yıllar sonra oraya çıkacaktı.
Takvimler 13 Mart 2001’i gösterdiğinde, Derviş, Ecevit Hükümeti’nde İktisattan Mesul Devlet Bakanlığı misyonunu üstlendi. Görevi Türkiye’yi krizden çıkaracak Acı reçeteyi yazmak ve uygulamaktı.
İşe koyulmadan evvel, akademik çevrelerden pek çıkmamış ve daha Fazla yurtdışı odaklı bir meslek gözetmiş olan Derviş’i Türk halkına tanıtma misyonu medyaya verildi. Derviş, Amerikalı eşi Catherine’le birlikte kâh Ankara’daki konutundan çıkarken görüntüleniyor kâh markete alışverişe gidiyor, şişmiş etiketleri inceliyordu.
1900’ler ve 2000’lerin başı, Alışılmış ki şimdinin Türkiye’sinden Fazla farklıydı. Yurtdışından getirilen, Fazla uygun İngilizce konuşan ve aileden eğitimine kadar her tarafıyla ülkenin ‘kaymak tabakası’ndan olan bir isim, her gün gazete sayfalarından, ekranlardan ağır bir PR çalışmasıyla ülkeye tanıtılıyordu. Zira o günkü cemiyet kodlarına nazaran bu mayanın tutma ihtimali vardı…
Derviş’in duruşundan giysisine kadar her tarafı ‘ben ak Türk’üm’ diye bağırırken, bu imajın bir de tenisle pekiştirilmesi değişikti. Televizyonlar her sabah 7.30 üzere konutundan ayrılıp tenis oynamaya giden Derviş imgeleriyle dolup taşıyordu. Spor kıyafetleri içinde arz-ı endam eden Derviş, ortada mikrofonlara, iktisat üzerine yorum yapıyordu, kimi de soruları cevapsız bırakıyordu.
IMF İLE BORÇ PROGRAMLARINA İMZA ATTI
Bu PR kampanyası kısa müddette yerini Istırap gerçeklere bıraktı. Derviş işe koyuldu, Milletlerarası Nakit Fonu IMF ile müzakereleri yürüttü, jenerasyonlardan jenerasyonlara aktarılan borç programlarının altına imza attı.
Halk için sırta yüklenen bir kambur olarak görülen bu program, iktisat etrafları açısından Türkiye’nin kurtuluş ve tekrar düzlüğe çıkma planıydı. Derviş kapital etraflarından Aka dayanak görürken, Kamu ortasındaki popülerliği süratle yerini öfkeye bırakmaya başlamıştı.
BAHÇELİ İLE GÖRÜŞ AYRILIĞINA FİKİR İSTİFA ETTİ
Bir buçuk yıllık fırtınalı bir misyon müddetinin akabinde 2002 Ağustos ayında devrin başbakan yardımcısı olan Devlet Bahçeli ile görüş ayrılığına düştü, istifa etti. Ecevit’e sırtını dönen as ekibi, İsmail Cem, Zeki Eker ve Hüsamettin Özkan ile Bir arada Yeni Türkiye Partisi’nin kurum çalışmalarına katıldı. Fakat vazgeçti, 3 Kasım 2002 seçimlerinde CHP’den İstanbul Milletvekili seçildi.
UNDP BAŞKANLIĞI DA YAPTI
9 Mayıs 2005 tarihinde milletvekilliğinden istifa etti ve asıl geldiği yere, milletlerarası kuruluşlara döndü. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP) başkanlığı vazifesine atandı. UNDP macerasından sonra ABD’ye yerleşen Derviş, Kıymetli niyet kuruluşlarından Brookings Enstitüsü’nde fellow olarak vazife aldı ve Sabancı Üniversitesi’ne bağlı İstanbul Siyasetler Merkezi’nde danışmanlık yaptı.
Derviş, ABD’de gözlerden Irak bir hayat sürdü ve bir yandan da sıhhat problemleriyle boğuştu. Ama ismi Türkiye siyasetinde bıraktığı derin iz nedeniyle seçim meydanlarında daima yankılandı.
PROGRAMIN MEYVELERİNİ Beyaz PARTİ İKTİDARI TOPLADI
Derviş’in uyguladığı plan, kapital etraflarında ve iktisat idaresine nazaran ülke iktisadını kurallarına nazaran yöneten ve uzun vadede muvaffakiyet getiren bir ‘necessary evil’ yani ‘sevimsiz ancak yararlı’ bir şeydi. Bazılarına nazaran plan o kadar başarılıydı ki, Beyaz Parti iktidara geldiğinde harfiyen uyguladı ve meyvelerini topladı.
KİMİNE NAZARAN “KURTARICI”, KİMİNE NAZARAN “DIŞ GÜÇ”
Fakat Derviş’in ekonomik programı, Kamu için borç ve kemer sıkmayla eş değer oldu. Yani Derviş bir kesim için kurtarıcı, Aka bir kesim içinse ‘dış güçlerin, sömürgecilerin’ işbirlikçisiydi.
2001 krizinin akabinde toplumda oluşan öfkenin rüzgarını ardına Meydan Recep Tayyip Erdoğan, üzerinden 22 Yıl geçmiş olmasına Karşın miting meydanlarından hala halkın o hafızasını taze tutuyor. Muhalefeti IMF ile Amel tutmakla suçluyor. Uzun lafın kısası, Derviş’in hayatını kaybetmesiyle Türkiye tarihinde Kıymetli bir yaprak düşmüş oldu. Derviş öldü, lakin fikirleri -iyi ya da kötü- hâlâ Türkiye’de yaşıyor.
Yorum Yok