Rantta saadet zinciri: Müteahhitlere kimler göz yumdu?

‘Hiçbir müteahhit, yetkili şahısların, bilgisi ve göz yumması olmadan, Bayındırlık kurallarına karşıt yapı yapamaz. Kaçak yapılaşmada Aka haksız Menfaat varsa, bu kesinlikle paylaşılır. Haksız rantın oluşturduğu bir saadet zinciri var.’

Cumhuriyet’ten İklim Öngel’in röportajına nazaran ‘Bu işin sorumlusu öncelikle hükümetlerdir. Onlar göz yumdu. Hükümet ‘Ben kusurluyum’ demeli ve tazminatlar bakımından sorumluluğu üzerine almalı. aykırı taktirde davaların arkası gerisi kesilmez.’

– Bir yapı yapılarken hangi süreçler var, bu süreçlerden kimler sorumlu?

İdeal süreç aslında kent Plancıları ile başlıyor. Mücavir Meydan içinde kent plancıları Etraf Nizamı Planına Müsait olarak belirlenen yerleşim alanlarını projelendirdikten sonra Nazım bayındır Planı dediğimiz 1/5000’lik planlar ve 1/1000‘lik uygulama bayındır planlarını hazırlar ve belediye meclisinde onaylanır. Bu süreçte yerleşim alanının tabanı kentsel donatı alanları, Bina yükseklikleri ve Bayındırlık oranları planlaması da yapılmış olur. İkinci evrede olarak taban etüdünün yapılıp mimari projelerin çizilmesi akabinde bu projeye bağlı statik, mekanik ,elektrikprojelerlin çizilmesi süreci ve Bina kontrol ile belediyenin proje Denetim departmanları tarafından onaylanması süreci var. Akabinde ruhsatlandırma ve inşaat süreci başlıyor ki bu süreçte ekseriyetle bir müteahhit, ona bağlı bir şantiye şefi ve teknik takım ile inşaat sürecini yönetiyor. nihayet basamakta ise ruhsata Müsait olarak yapılan yapılar, Bina kullanım müsaade dokümanı alıyor. Bizim 1940 yalından, en nihayet 2018 yılına kadar Daimi güncellenen bayındır ve zelzele yönetmeliklerimiz var. Bu süreçte hem üretim teknikleri hem de inşaat materyal kalitesi bir gelişme süreci yaşadı. ancak hukuksal ve teknik alandaki bu gelişmeler uygulamaya ne kadar yansıdı? Burada Önemli Sorun var.

“İNSANLARIMIZ DEPREMZEDE DEĞİL, YAPIZEDE”

– 80 yıldır yalnızca yönetmelik mi çıkarmışız o halde, bu yönetmeliklerin hedefi neydi?

İşte burada Fazla Değerli bir nokta var. ‘Deprem o kadar şiddetli ki yapı nasıl yapılırsa yapılsın yıkılacaktı’ Evet lakin zelzele yönetmeliklerinin hedefi mutlak bir yıkılmazlık değil. yapı hasar görecek Lakin bütünüyle çökme olmayacak. Beşerler dışarı çıkabilecek. Yönetmeliğe Müsait yaparsanız ülkemizdeki zelzelelerde görülen ölçüde, yıkım, mevt olmazdı. mesela 100 bin mevt yerine sırf 1000 vefat olacak. Hasarlı binaların sayısı ve tartısı da Fazla az olacak. Ülkemizde sarsıntılar sonrası her açıdan kayıp ve yıkımların Fazla yüksek olmasının Biricik nedeni, kanunlarda öngörülen kurallara muhalif yapılaşmadır. İnsanlarımız depremzede değil yapızededir.

“İMZALAR KONTROLSÜZ ATILIYOR”

İlginç olan bir konu, yıkılan yapıların Kıymetli bir kısmında kağıt üzerinde imzaların tam olduğu görülür. Yani Kanunlar uygulanmış üzeredir. mesela yapı imalinde şantiye şefi var, teknik denetimler ve Bina kontrolü yapılmış görünür. ancak bu imzalar gerçek manadaki Denetim ve kontrol sonucunda atılmıyor. mesela kolon ve kiriş demirlerinde etriye aralığı yönetmelikteki üzere mi, yetkili şahıs şahsen gidip denetlemiyor. Beton fabrikada yapılırken yahut yapıldıktan sonra sonra inşaat alanına gelip dökülene kadar, beton yönetmelikte öngörülen nitelikte mi, betona su üzere bir şey karıştırılıyor mu? Proje faal Denetim edilmiyor, demir, beton fiilen ve faal Denetim edilmiyor. Sonuç. Toz üzere dağılan binalar. Yıkılan binalarla ilgili bir Fazla ceza davasındaki tespit ve eksikliklerdir bunlar.

– Bir binada kaç imza var, kimler imza atıyor?

Bir kısmı teknik beşerler, projeyi yapan proje sorumluları, Bina kontrolü sorumluları. Belediyedeki yetkililer. Hem Lokal idarelerin hem binanın üretiminden Mesul teknik sorumlular var. çok sayıda imza var. Şöyle düşünün evvelden şoför kurslarındaki beşerler kursa hiç gitmeden doküman alıyordu. Burada da problemlerden biri bu. Buradaki imzalar atılıyor Lakin denetimler gerçek manada yapılmıyor. Bir de tatbiki her şey kuralına nazaran yapılsa bile, Bina kullanma müsaadesi alındıktan, sonra ticari emelle yahut Öbür gayeyle yapılan değişiklikler var. mesela kolonların kesilip dükkan yapılması üzere. çok sayıda binanın çökme nedenlerinden biri de bu.

– yapı Müsait yapılmadığında müsaadesi veren, imarı yaptıran, elektrik ve suyu bağlayanlarla ilgili ceza nedir?

Türk Ceza Kanununda 2004’ten beri Bayındırlık kirliliğine neden olma hatası var. Bu Bayındırlık kirliliği hususunda Bayındırlık kurallarına ters yapıyı yapan, bu fillere iştirak edenler, bu türlü kaçak yapılara şantiye halinde iken, telefon elektrik, su bağlayan, herkes sorumlu. Özetle, kontrol, denetim, imza ve onay safhasındaki bütün vazifeliler ile yapıyı yapan ve yaptıranların hukuka alışılmamış davranışları bu unsurun kapsamına girer. Haksız çıkar alınmış verilmişse ayrıyeten rüşvet kabahati olur. halk vazifelileri bakımından, Bayındırlık kirliliği cürmüne iştirak etmemişlerse vazifesi berbata kullanma hatası gündeme gelir.

“AFTAN YARARLAN BİNALAR RİSKLİ duyuru EDİLMELİ”

– Uygulandı mı pekala bu?

Çok az. Devlette kanunları yanlışsız ve tesirli uygulama iradesi ortaya konulmadığı Vakit Sonuç bu oluyor.

Bazen de uygulanmak istenir bu Sefer de kanun değişir. mesela halk yerlerini işgal kabahati vardı. Turizmciler bir ortaya geldi, otelin önüne şezlong koyamıyoruz, turizm ziyan görüyor diye gerçek dışı bir telaffuzla o cürüm kaldırıldı. Sonra ne oldu, o da değiştirildi. bütün Türkiye’deki koylarda, kıyılardaki devasa oteller, koy ve kıyıları halka kapatıp işgal ettiler. lakin anayasa nazaran kıyılar kamuya aittir. Halka kapatılamaz. Yani anayasanın kararı bile kağıt üstünde kalmış. kimi de kanun uygulanır lakin, etkisiz kılan aflar çıkarılır.

– Tekraren Bayındırlık affı da çıkarıldı…

Son Bayındırlık barışı o denli bir af ki; ruhsatsız binalar yahut ruhsat almış ve ruhsata ters yapılmış, aftan yararlandı. Hatta Bina kullanma müsaadesini aldınız ondan sonra değişiklik yaptınız Tekrar yararlanabilirsiniz. Yani 5 katlı yapı var, her şey bitmiş,ama sonra 2 kat daha çıktınız, ya da kolonları kestiniz, onlar da yararlanır.

– Riskli olup olmadığına bakılmaksızın değil mi?

Riskli olsa da yararlanıyor. O denli ki 2018’de çıkan Bayındırlık barışında sarsıntıya dayanıklılıkla ilgili sorumluluğun malike ilişkin olacağına dair düzenleme var. Devlet Bayındırlık barışından yararlandırırken zelzeleyle ilgili rastgele bir kontrol yapmayacağını baştan düzenlemiş aslında. fakat riskli yapıysa yararlanamaz dönebilirdi. Belediyeler şöyle yapar; kaçakları tespit eder, tutanak fiyat ve yıkım kararı alır. Birde idari Nakit cezası kesilir. Ancak o yıkımlar hiçbir Vakit yapılmaz. Bu Bayındırlık affı kanunu diyor ki: Hem ödenmeye idari Nakit cezalarını hem de yıkım kararlarını iptal ediyorum’. Yıkım kararlarını kaldırıp Nakit cezalarını iptal ettikten sonra size bir Bina kayıt evrakı veriyorlar. Bu da Bina kullanma dokümanının verdiği hakları veriyor. Fakat Bina kullanma müsaade dokümanının ( iskân belgesi) şöyle bir manası var, bu yapı projesine teknik gerekliliklere uygun, kontrolden geçti demek. Yani siz hiç bir Fark yapmadan Bayındırlık kurallarına tersliği Aleni ve riskli binalar dahil, hukuka Müsait hale getirmişsiniz, üstüne devlet Nakit almış, sonra kanuna malik Mesul demişsiniz.. Bu hukuku dolaşmaktır. Devleti yönetenlerin sorumluluğunu örtme teşebbüsüdür. Bu nedenle, şöyle bir koşul konulmalıydı:‘Binalarınızın risk halini giderirseniz sizden Nakit da almayacağım, Bina kayıt evrakını vereceğim.’ Bu türlü koşul bir tarafa, hem Nakit alındı, hem cezalar kaldırıldı hem de yıkım kararları münasebetine bakılmaksızın iptal edilerek, adeta tabuta dönmüş binalara nihayet çivi çakıldı.

– bayındır affı çıkınca Bayındırlık kirliliği yasasının manası oluyor mu?

İmar affı çıkınca onlarla ilgili açılan davalar da düştü. ‘Af çıktı Bina kayıt dokümanı aldım’ dedi o denli kurtuldu. Hasebiyle biz yıllardır kuralları uygulamayarak bu sarsıntıları gördük.

– bayındır affından yararlanan var yapılar için şu Lahza ne yapılmalı?

İmar affından yararlanan binalar riskli ilan edilmeli.

“CADI AVI VE DAMGALAMA”

– Müteahhitler tutuklanıyor, birçok Mesul Mevcut lakin Öbür tutuklama görmüyoruz…

Yıkım kararı alıp da bu yıkım kararını uygulamayan belediye yetkililerinin peşinden giden Mevcut mı? zelzele riskini ve imara alışılmamış yapıların zelzelede yıkılacağını öngören devlet yöneticilerinin peşinden giden Mevcut mı? Bu toplumun öfkesini gidermek için yapılan bir cadı avıdır, damgalamadır. Marmara sarsıntısından kalma bir Veli Göçer uygulamasıdır. Bir Biricik o uzun bir mahpus yattı. Her önüne gelenin müteahhit olabildiği bir ülkeyiz. lakin hiç bir mütahit, genel ve Lokal idaredeki yetkili bireylerin, bilgisi ve göz yumması olmadan, Bayındırlık kurallarına ters yapı yapamaz.Kaçak yapılaşmada Aka haksız Menfaat varsa, bu kesinlikle paylaşılır. Haksız rantın oluşturduğu bir saadet zinciri var.

“İKTİDAR KENDİ BÜROKRATINI YARGILATMAZ”

– Bu zincir nereye kadar sarfiyat, müteahhitler tutuklanıyor ya sonra?

Son zelzelede,ceza hukuku sorumluluğunu tam olarak uygularsak binlerce soruşturma ve ceza davası açılması gerekir. Türkiye’de yargı, bu kadar kapsamlı bir soruşturma ve kovuşturmayı hakkıyla yürütemez, yürüttürmezler de. İktidarlar bu türlü hususlarda kendi bürokratını, belediye liderini, yargılatmaz. Tahminen bir kaç kişi, toplumu sakinleştirmek için olabilir. Artık üç, beş müteahhit tutuklayarak insanların yansısı önlenmek isteniyor. Buradan bir adil çıkış olamaz. On binlerce binadan Laf ediyoruz, bunları Biricik tek soruşturmak, sorumlularını bulmak, Türkiye’deki var yargı sisteminin üstesinden kalkacağı bir Amel değil. Fakat, devlet, cemiyet Fazla kuvvetli bir irade ortaya koyarsa, o Vakit adil bir uygulama ve sonuçlara varılabilir.

“HÜKÜMETLER GÖZ YUMDU”

– bütün sorumluların cezalandırılması Mümkün değilse ne yapılmalı?

Her Sorun salt ceza sorumluluğu ile çözümlenemez. Siyasi mesuliyet var. İdari mesuliyet var. Bu işin sorumlusu öncelikle hükümetlerdir. Onlar göz yumdu. bütün bu yapılaşma siyasi yetkililerin bilgisi dışında olabilir mi? Bunun en Aka göstergesi şu; zelzele olmasaydı yeni Bayındırlık affı çıkacaktı. kanun teklifi verilmişti. Bu nedenle devleti yönetenler, hükümet ‘Ben kusurluyum’ demeli. İşte bu dönüm noktası olur. Bilhassa tazminatlar bakımından devlet sorumluluğu üzerine almalı. Bir daha vatandaş gidip dava açmak zorunda kalmamalı. aksi taktirde davaların arkası gerisi kesilmez. En net ve kestirme yol, yönetimin sorumluluğu üstlenmesi ve vatandaşa tazminat ödemesi. lakin başta hükümet kimse gerçek bir öz tenkit yapmıyor. Biricik hatalı zelzele ilan ediliyor. Onun da istifa üzere niyeti yok.

“BELEDİYE PARTİLERİ”

Birçok şahıs Anlatım ediyor: Türkiye’de belediye partisi diye bir parti var. Orada hem iktidar hem de muhalefet ortaktır. Orada işler farklı yürür. Kaçak yapılaşmada hemfikirdirler. O denli olmasa yürümez bu işler. “Belediye partileri” uygulaması kalkmalı. Kanunları uygulamalılar. Muhalefet İçten ise ‘Kaçak yapılaşmaya göz yumanları bir daha Namzet göstermeyeceğim’ desin. fakat Sarsıntıdan sonra dahi kaçak yapılaşma devam ediyor.

– Enkazda ses duyan ancak yardım gelmediği için yakınını kaybeden depremzedeler türel olarak ne yapmalı?

Müdahale için imkân olmasına rağmen bu taammüden kullandırılmadıysa bu ceza sorumluluğu doğurur. Siyasi yahut Öbür nedenlerle müdahaleyi, yardımları engellemişlerse bu da ceza sorumluluğu gerektirir.

– Yalnızca ‘engelleme’ mi ceza sorumluluğu doğruyor, uyumda yahut müdahaledeki gecikmeler cürüm olmaz mı?

Afet ve Acil durum İdaresi Başkanlığının afet durumundaki vazifeleri sayılmıştır. Afete hazırlık, can mal kurtarmayı içeren müdahalenin yanı Dizi sıhhat ve ruhsal dayanak, afet sonucu zararın azaltılması sayılmıştır. Bu düzenlemeye nazaran Başkanlığın müdahaleyi gerçekleştirecek olan halk Kuruluş ve kuruluşları ile sivil cemiyet kuruluşlarının uyumunu sağlamak vazifesi vardır. Bu vazifelerde yalnızca zelzele afeti üzerine çalışması için Özel bir zelzele Dairesi Başkanlığı bulunur. Tedbirsizlikten yani dikkat ve İtina yükümlülüğüne alışılmamış davranırsa taammüden değilse bile taksirle de sorumludur.

– İspatların yok edilmesi ihtimali Mevcut mıdır?

Kanıtlar yalnızca enkazlarda değil. Deliller her yerde. Kaldı ki deliller zati Bayındırlık affı ile ortadan kaldırılmak istendi. Her şey gözümüzün önünde. Devletin bilgi evraklarında var.

– GSM şirketleri Kötü bir İmtihan verdi. Onlar için tüzel olarak ne yapılabilir?

Telefonlar kesildi, bağlantı sağlanamadı. Buradaki gecikme nedeniyle şirketlerin tüketicilere karşı tazminat sorumlulukları var. GSM şirketlerinin neden vaktinde gelemediği, haberleşmeyi sağlayamadığı araştırılmalı. Bu da Önemli bir sorumluluk. O ortada en Fazla bilgi akışının olduğu toplumsal medya platformu da bir müddet kapatıldı. O da Aka bir küsurdu.

“BAĞIŞLARDA YOLSUZLUK ZİNCİRİ ORTAYA ÇIKABİLİR”

– Devlet kurumlarının bağışlarını nasıl karşılıyorsunuz?

Anlamsız bir durum, göstermelik. Aslında Hazine’nin parası. Merkez Bankası, Ziraat Bankası… Bunlar zati devletin kendi kurumları. Bu duyulmamış bir şey. Bağış Özel şahıslar tarafından yapılır. İster devlet ister Özel şahıslar olsun toplanan bağışların nasıl harcandığı, şeffaf ve faal biçimde denetleyecek düzenekler getirilmeli. Bu sistemler olmadığı için Kızılay’a duyulan itimat sarsıldı. zelzele bağışları konusu da, Aka bir karmaşa ve kaosa dönüşüyor. Bunun önüne geçmeli. Her vakfın, derneğin harcamaları denetlenmeli. lakin burada da hükümet eşit davranmak yerine, benden yana olan olmayan ayrımı yapıyor. Böylelikle bağışlar alanında da bir sarsıntılar yani yolsuzluk zinciri ortaya çıkabilir.

– OHAL ilanı için ne dersiniz?

Deprem bölgesinde Afet Kanunu ve öteki kanunlar kafiydi. OHAL ülkemizde maalesef Gaye dışı kullanılıyor. Beşerler haklı olarak OHAL’den ürküyor. Şu Lahza uygulanan haliyle OHAL hakikat değil. Yasalar her imkânı veriyor aslında. Kanunla yapılacak düzenlemeler Cumhurbaşkanının OHAL kararnamesiyle yapılmamalı. Galiba gözaltı müddetlerin uzatılması, tutuklama teminatlarının azaltılması kararname ile yapıldı. meğer TBMM sarsıntıdan sonra toplandığında bu hususlarda kanun çıkarabilirdi.

Doğal afet nedeniyle OHAL dediğinizde, bu bütün Türkiye’yi kapsamalı, zira bütün ülke hem zelzeleden etkilendi hem yeni zelzele riskleri var. İstanbul’da sarsıntının bugün yarın olmayacağının bir garantisi yok. lakin Türkiye şu anda seçim sürecine girmişken bu Cin geniş çaplı OHAL’lerin gayesine Müsait kullanılması konusunda Önemli kuşkular var. O yüzden Türkiye’de kuvvetler ayrılığı gerçek biçimde sağlanmadığı sürece OHAL uygulamaları gerçek değil.

– Depremzedelerin gittiği kentlerde kiralar 2 – 3 kat arttı, ne yapılmalı?

Ekonomik kriz nedeniyle kira artışında yüzde 25 sonu konmuştu. ancak bu da Öbür problemlere yol açtı. Planlamadan, düşünüp tartışmadan, ivedilikle kararlar almamalı. Burada da bütün önlemler, yine yapılaşma, yardımlar, yaraları sarma bilimsel asıllara, planlamaya ve konsepte dayalı olarak bir bütünlük içinde gerçekleşmeli.

“ÖZERK BİR HEYET HEM YARA SARMALI HEM ÖNLEM ALMALI”

– Bundan sonraki süreç nasıl yönetilmeli?

Bazı belediyeler, STK’lar süreçlerden dışlanıyor. meğer toplum, vatandaşlar, dayanışma hisleri içinde bir ortaya geldi, herkes istekli seferber oldu. Ortak varoluş duygusu üzerine yaraları sarmaya ait yapılanmalara gitmeliyiz. Hukukçu, tabip, mimar, mühendis, Belde plancısı, psikiyatr ve psikologlar, üzere her kısmın temsilcisini içine alan, bir özerk şura oluşturulmalı. Yönetimin hiyerarşisinde olmayan bir kurum, bilgi birikimi ve özerkliği ile topluma itimat veren kanunla oluşturulan bir heyet olmalı. Burada iktidar, muhalefet, merkezi Yönetim ve Mahallî idareler de yer almalı. Türkiye bir ortaya gelmeli. Yaraların sarılması bakımından birinci yapılması gerekenlenden biri budur. Bu heyet hem var afet bölgesinde yaraları sarmalı hem de yeni afetlerle ilgili ne yapılması gerektiği konusunda çalışma yapmalı, yol göstermeli. Yaptığı teklifler dikkate alınmalı. fakat her şeyden Evvel bu ağır acıların yaşandığı süreçte, hiç bir gölgenin olmadığı, özgür seçimler için herkes yüksek bir efor göstermeli.