Bloomberg HT’nin haberine nazaran; Nakit arzı ve enflasyon ortasındaki münasebet hem piyasalarda hem de akademik etrafta hayli tartışılan bir husus. Nakit arzı teorisine nazaran; Nakit arzının artması enflasyonu artırırken, Nakit arzının azalması enflasyonu düşürür. Lakin Nakit arzı arttığında enflasyonun kesinlikle artması gerekmez. Enflasyonu etkileyen Öbür faktörler de vardır.
Örneğin, bir ülkenin üretimindeki düşüş, genel fiyatlar düzeyinin yükselmesine neden olabilir. Ayrıyeten, Nakit siyasetleri, vergi siyasetleri, milletlerarası ticaret ve bunun üzere öteki faktörler de enflasyonu etkileyebilir. Gelişmiş ülkelerde Nakit arzı-enflasyon alakası çoklukla daha az besbelli bir biçimde görülürken, gelişmekte olan ülkelerde daha kuvvetli bir bağ mevcuttur.
ABD’de pandemi ile Bir arada Mart 2020’de artmaya başlayan M2 Nakit arzındaki artış yüzde 26’ların üstüne çıktıktan sonra düşmeye başladı. Nakit arzının artmaya başlamasından 1 ay sonra ABD’de Mesken halkının tasarruf oranı yaklaşık yüzde 34’e yakın seyrediyordu. 2019 yılında yüzde 7,6 olan hanehalkı tasarruf oranı, 2020’de yüzde 33,7’ye yükseldi. Bu data tarihî olarak ABD’de Mesken halkının kaydedilen en yüksek tasarruf oranına ulaştığı manasına geliyor.
Para arzı ve tasarruf ortasındaki bağ Yalın bir nedensellik alakası değildir. Nakit arzı arttığında, tasarruf oranlarının yükselmesi beklenir, zira daha Çok Nakit arzı, nema oranlarını düşürür ve bu da tasarruf etmenin cazibesini/potansiyel getirisini azaltır. Lakin, öteki faktörler de tasarruf oranlarını tesirler, bu nedenle Nakit arzındaki değişikliklerin tam tesirini anlamak için bu faktörlerin de dikkate alınması gerekir. Örneğin, yüksek bir gelir düzeyi, tüketicilerin tasarruf etme eğilimini artırabilir, zira daha Çok gelirleri olduğunda daha Çok tasarruf edebilirler. Ayrıyeten, yüksek nema oranları da tasarruf etmeyi teşvik edebilir, çünkü yüksek nema oranlarına sahip hesaplarda birikim yapmak daha cazip hale gelir. Öte yandan, enflasyondaki artış ve ekonomik beklentilerdeki erozyon, tüketicilerin tasarruf yapma eğilimini azaltabilir.
Pandemi devrinde işlerini kaybeden ve gelirlerinde düşüş yaşayan hanehalkları, tasarruflarını kullandı. Aşağıdaki grafik Nakit arzı artmaya başladıktan 1 ay sonra yani Nisan 2020 prestijiyle ferdî tasarruf oranındaki, Nakit arzındaki ve enflasyondaki değişimi gösteriyor.
Grafikten de görüleceği üzere ABD’de Nakit arzı artmasına karşın, hanehalkının tasarruf eğilimi azalmış, enflasyon ise yükselmeye devam etmiştir. Mart 2021’den bu yana ise Nakit arzında azalmanın devam ettiğini gözlemliyoruz. ABD M2 Nakit arzı Mart ayında 20,8 trilyon dolardı, yıllık bazda yüzde 4,1’lik düşüşle 1959’dan bu yana en Aka düşüşü yaşayarak, bir evvelki aya nazaran neredeyse iki kat daha Çok düşüş yaşadı.
Diğer yandan M2 Nakit arzı yıllık bazda 1933’ten beri en süratli oranda düşüşü yaşarken, düşüş suratı daha da artıyor. nihayet 3 ayda M2, yıllık yüzde 8’in üzerinde bir oranda düştü. Enflasyona tesiri ise gecikmeli yansımış görünüyor. Lakin Biricik ayrım enflasyonun düşmeye başladığı tarihlerin Fed’in nema artışına başladığı tarihler ile çakışmasıdır. Dikkat cazibeli olan ise Aka Buhran’dan bu yana Fed, M2 Nakit arzı düşerken nema oranlarını hiç yükseltmemişti. Lakin enflasyonun Denetim altına alınamaması Fed’i nema artışına zorladı. Daralan Nakit arzının yanında artan faizler enflasyonu düşürürken, tasarruf oranları yine artmaya başladı.
PARA ARZINDAKİ DARALMANIN RİSKİ NEDİR?
Para arzının azalması, ekonomik aktivitenin yavaşlamasına ve işletmelerin büyüme potansiyelinin azalmasına neden olurken, bu durum işsizlik oranının artmasına ve ekonomik sakinliğin başlamasına Sebep olabilir. öbür yandan Nakit arzının azaldığı bir devirde dolanımdaki Nakit talebinde artış yaşanırsa bu artış fiyatların yükselmesine yol açarak enflasyonda yeni bir artışı tetikleyebilir. Bir öteki tesir de Nakit arzındaki azalmanın bankaların kredi Eda imkanlarını kısıtlamasıdır.
Çünkü bankaların kredi vermesi Nakit yaratmaları demektir bu da Nakit arzını artırır. Bankaların kredi Eda iştahındaki düşüş, Nakit arzında erime yaratır. Bu da bankaların, işletmelerin ve bireylerin kredi taleplerine karşılık Eda yeteneğini kısıtlar. Şu Lahza ABD’de yaşanan durum da budur.
Aşağıdaki grafik ABD’deki Ufak işletmelerin krediye ulaşım şartlarındaki değişimini gösteriyor. ABD’de Ufak işletmelerin krediye ulaşım şartları Mart ayında 2002’den bu yana en Aka daralmayı yaşadı.
ABD’de siyaset yapıcılar Aka Buhran’dan bu yana Nakit arzındaki düşüş yaşanmasından kaçınmaya çalıştılar. Bunun en Aka nedenlerinden biri de Nakit arzındaki düşüşün deflasyonist tesiridir. Yüksek enflasyona göre M2 Nakit arzındaki düşüş daha Aka bir risk olan deflasyonist risk potansiyeli içerir.
Tarihte Nakit arzının daraldığı Değerli devirler:
1929 Aka Buhranı: 1929 yılında başlayan Aka Buhran, ABD iktisadında Aka bir daralmaya neden oldu. Bankaların iflası, işsizliğin artması ve tarım ve Sanayi üretiminin azalması, Nakit arzının daralmasına yol açtı.
1980’ler enflasyonla çaba: 1980’lerde, ABD iktisadı enflasyonla gayret etmek için bir sıra sıkı Nakit siyaseti uyguladı. Bu siyasetler Nakit arzının daralmasına neden oldu.
2008 Global Finansal Krizi: 2008 yılında ABD ve diğer ülkelerde başlayan finansal kriz, Nakit arzının daralmasına yol açtı. Kriz sırasında Kıymetli bankalar iflas etti, işsizlik oranları arttı ve bankaların kredi Eda imkanları kısıtlandı.
Kovid-19 Pandemisi: 2020 yılında Kovid-19 pandemisi, ABD iktisadında Aka bir daralmaya neden oldu. Nakit siyasetleri ve mali teşviklerin kullanılmasıyla Birlikte Nakit arzı artsa da, Özellikle işletmelerin iflasları ve işsizlik oranının artması nedeniyle Nakit arzı da daraldı.
Bu krizler ve Özellikle Aka buhran devrinde yaşananlar, M2 Nakit arzındaki daralmanın tehlikelerine ve sonuçlarına Fer tutmakta. Yani Nakit arzının azalması; ekonomik istikrarsızlık, işsizlik, enflasyon ve finansal kriz üzere Olumsuz sonuçlara neden olabilir. Özetle; Fed M2’deki düşüşü dikkate almayarak, Nakit siyasetindeki sıkı duruşu sürdürerek gelecekte yaşanabilecek bir deflasyonist çöküş riskini artırıyor. Şayet Fed, geçmiş deneyimlerinden ders çıkarmazsa, sakinliğe giren bir iktisat sonrası yeni ve daha Aka bir nakdî genişlemeye gitmek zorunda kalabilir. Bu da ABD’nin 1970 ve 80’lerin yüksek enflasyon periyodunu yine yaşamasına neden olabilir.
patronlardunyasi.com
Yorum Yok